mai ve küreselleşme karşıtı çalışma grubu

Türkiye MAİ ve Küreselleşme Karşıtı Çalışma Grubu

5 Mart 2006

3 Mart 2006 tarihine kadar hizmetlerin serbest piyasaya açılması için DTÖ’ne sunulan ekseriyetli talepler listelerine dahil edilen sektörler arasında enerji, çevresel hizmetler, telekom, finans hizmetleri, mimarlık ve mühendislik hizmetleri, inşaat, deniz ulaşım ve bilgisayar bağlantılı hizmetler bulunuyor. Bu talepler, Hong Kong’da Ek:C altında belirlenen nihai tarihe uyularak 28 Şubat itibarıyla DTÖ’ne iletildi. Talepleri DTÖ’ne gönderen ülke sayısı, AB tek bir ülke gibi alındığında toplam 24.

Talepte bulunan ülkelerden Singapur, Tayvan ve Şili dışındakilerin tamamı OECD ülkeleri. Avustralya, Kanada, AB, Japonya ve Kore yukarıda sayılan 8 sektörün taleplerinin tümüne katıldılar. Norveç, Tayvan ve ABD, 8 sektörden 7’sinde talepte bulundu. Hong Kong, Yeni Zelanda, Meksika ve Singapur toplam 4 sektörde talepte bulundu. İsviçre 3, Şili 2, İzlanda, Panama, Peru, Ekvator, Hindistan, Malezya, Pakistan, Paraguay, Suudi Arabistan ve Türkiye’den oluşan 10 ülke ise yalnızca 1 sektörde talepte bulundu.

Daha önceki taslaklarda isimleri “hedef ülke” olarak geçen, yani bu taleplerin muhatabı konumunda olan ülkeleri isimleri sektörler itibarıyla kaçar kez geçtiğine göre bir tablo biçiminde verecek olursak:

6 Sektör: Endonezya, Malezya, Filipinler

5 Sektör: Tayland, Brezilya

4 Sektör: Arjantin, Çin, Hong Kong, Hindistan, Singapur, Güney Afrika, Tayvan, Türkiye

3 Sektör: Brunei, Şili, AB, Mısır, Kore, Nijerya, Peru, Birleşik Arap Emirlikleri, Uruguay, ABD

2 Sektör: Kolombiya, El Salvador, Guatemala, Honduras, Israil, Jamaica, Japonya, Fas, Nikaragua, Pakistan, Katar, İsviçre, Venezuela

1 Sektör: Avustralya, Bolivya, Bulgaristan, Kanada, Hırvatistan, Ürdün, Kuveyt, Meksika, Norveç, Paraguay, Romanya, Suudi Arabistan, Sri Lanka, Trinidad and Tobago.(A Batch of Plurilateral Services Offers, Washington Trade Daily, Volume 15, Number 43, March 1, 2006, Trade Reports International Group)

Mimarlık ve mühendislik alanlarının talepkar ülkeleri: Avustralya, Kanada, Şili, AB, Japonya, Kore, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre ve ABD.

Bilgisayar ve bağlantılı hizmetler alanının talepkar ülkeleri Avustralya, Kanada, Şili, AB, Hong Kong, Çin, Hindistan, Japonya, Kore, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, Peru, Singapur, Tayvan ve ABD.

İnşaat hizmetleri alanındaki talepkar ülkeler arasında Avustralya, Kanada, Tayvan, AB, Japonya, Kore, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, Singapur, Türkiye ve ABD.

Enerji Hizmetleri alanındaki talepkar ülkeler: Avustralya, Kanada, AB, Japonya, Norveç, Suudi Arabistan, Kore, Tayvan, Singapur, ABD.

Çevresel Hizmetler alanındaki talepkar ülkeler: Avustralya, Kanada, AB, Japonya, Kore, Norveç, İsviçre, Tayvan ve ABD.

Finansal Hizmetler alanındaki talepkar ülkeler: Kanada, AB, Ekvador, Hong Kong Çin, Japonya, Kore, Norveç, Tayvan ve ABD.

Deniz Ulaşımı Hizmetleri alanındaki talepkar ülkeler: Avustralya, Kanada, AB, Hong Kong Çin, İzlanda, Japonya, Kore, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, Panama, İsviçre, Tayvan.

Telekom hizmetleri alanındaki talepkar ülkeler: Avustralya, Kanada, AB, Hong Kong Çin, Japonya, Kore, Norveç, Singapur, Tayvan ve ABD.

Bu talep listeleri içinde detayı bilinen tek sektör ise finans hizmetleri. Genelde finans alanındaki taleplerde, diğer ülkelerden, GATS’ın ilk 3 Modunda olabildiğince çok sayıda alt sektörde taahhütte bulunmaları isteniyor. Bu arada Mode 4’te, yani hizmet çalışanlarının serbest dolaşımı ile ilgili bölümde ülkelerden herhangi bir talepte bulunulmuyor.

Finans alanındaki taleplere bakıldığında piyasalara girişle ilgili hükümet düzenlemelerinden tekeller, sayısal kotalar ve ekonomik ihtiyaç testi (ki Hong Kong’da Ek:C üzerinde varılan mutabakat gereği bu test hükmünün kaldırılması üzerinde anlaşma sağlanmıştı) mercek altına alındığı dikkat çekiyor. Yine de bu talepler, AB’nin ikili anlaşmalarda ülkelerden kaldırmalarını talep ettiği uzun listeler halindeki hükümet düzenlemelerinin yanında hafif kalıyor. Listenin 6. maddesinde, yerel düzenleyicilerin finansal sistemin bütünlüğü ve istikrarını korumaya devam edebilecekleri (SOMO, 2006) belirtilmekle birlikte bu bölümde Hükümetler yerine “düzenleyiciler” kavramının kullanılması, söz konusu yetkinin sadece bağımsız yönetişim kurullarıyla sınırlı olacağını düşündürüyor. Üstelik pek çok GATS hükmü, korumanın hangi oranda, nereye kadar sağlanabileceği konusunda muğlak bırakılmış durumda.

Örneklemek gerekirse, Şili’den, kar paylarının ülke dışına transferinde uygulamakta olduğu Merkez Bankası onay sistemini GATS’ın XI. Maddesi uyarınca kaldırması isteniyor.

Talepler listesinin 7. maddesinde, kurumsal yatırımcıların sahip olduğu emeklilik fonları ve benzeri hisselerle ilgili olarak daha ileri düzeyde liberalizasyonun belli avantajları olabileceği belirtiliyor ve aynı durumun örneğin sıkça altı çizilen “mali istikrarsızlığı” teşvik edeceğinden hiç söz edilmiyor (SOMO 2006).

Mode 3 kapsamında, yabancı banka ve sigorta şirketlerinin bir ülkenin tüm mali sektörünü ele geçirebilmesinin yolu açılıyor. Yabancı finans şirketlerine ulusal muamele şartına da yer veriliyor ve özellikle ülkelerin mali kriz ortamında ya da rekabete karşı durabilmeleri için yerli finans şirketlerine destek sağladıkları dönemlerde aynı desteğin yabancı firmalara da sağlanması talep ediliyor.

Talepler listesinin son bölümünde ise şeffaflık ve yasalara uygunluk talebi yer alıyor. Bu kısım, özellikle yeni yasaların dizaynı sırasında finansal baskı gruplarının lobi yapabilmeleri için listeye eklenmiş gibi görünüyor. “Finansal Hizmetlerin Dostlarının” başını Kanada çekiyor, üstelik Kanada şu anda yabancı banka sayısının yerlilere göre çok daha fazla olduğu bir ülke.

Bir diğer ilginçlik ise İsviçre’nin bu takım içinde yer almayışı. Finans sektörünün son derece gelişkin olduğu İsviçre gibi bir ülkenin finansal liberalizasyona neden yeşil ışık yakmadığı sorusuna gelince muhtemelen “sırdaş bankacılık” işlemlerinden dolayı olsa gerek (SOMO, 3rd March 2006, Myriam Vander Stichele).