GENİŞLEMENİN AB KURUMLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

1 Mayıs 2004 tarihinde 10 yeni ülkenin birliğe tam üye olmalarından sonra AB Kurumlarının yapısında meydana gelen değişiklikler üzerine TÜSİAD Brüksel Temsilciliğinden Seda Gürkan'ın yaptığı çalışmadan alınmıştır.  Mayıs 2004

1 Mayıs 2004 tarihinde 10 yeni üye ülkenin AB’ye resmen katılması ile AB tarihinin en kapsamlı genişlemesini tamamlamış oldu. Toplam 378 milyon nüfusa sahip olan AB15’in nüfusu, son genişleme ile birlikte 454 milyona  ulaşırken; yeni ülkelerin katılımıyla AB’nin resmi dillerinin sayısı da 11’den 20’ye yükseldi. Avrupa kıtasının tarihi bölünmesini sona erdiren bu genişleme dalgası AB’nin sosyal, kültürel, ekonomik iç dengelerinin yanı sıra kurumsal yapısını da büyük ölçüde değiştirdi.

Genişleme ile birlikte AB kurumlarının alacağı şekil 1 Şubat 2003 tarihinde yürürlüğe giren Nice Antlaşması ile belirlenmişti.[1] Ancak AB içi tartışmalar, bu düzenlemelerin, AB25 ve daha sonraki genişleme dalgaları sonucunda üye sayısı artan bir AB’nin etkin işleyişine izin vermeyeceği yolundadır. Nice Antlaşması ile yeterince çözümlenemediği düşünülen tartışmalı kurumsal konuların ise, AB Anayasa’nı hazırlamak üzere bir araya gelen 105 üyeli[2] “Avrupa’nın Geleceği Kurultayı”nın (AGK) 16 aylık çalışması ile oluşturulan taslak AB Anayasası’nın, Hükümetlerarası  Konferans (HAK) sonuncunda son halini alması ile çözümlenmesi bekleniyor. HAK görüşmelerine temel oluşturan AB Anayasası’nın taslağı 8 Temmuz 2003 tarihinde AB dönem başkalığına sunulmuş; ancak HAK, taslak metin üzerinde umulduğu gibi Aralık 2003 itibarıyla karara varamamış ve AB anayasası tartışmaları ve HAK 2004 yılına sarkmıştı. 2004 Mayıs ayındaki toplantılar sonucunda HAK’ın üzerinde anlaşmaya varması beklenen taslak metnin 17-18 Haziran 2004 tarihinde toplanacak AB Konseyi Zirvesi sonunda AB anayasası olarak kabul edilmesi bekleniyor. Ancak bu metnin kabul edilememesi halinde yada zirvede kabul edilse bile yürürlüğe girene dek geçen sürede ise aşağıda şu sıra ile ele alınarak özetlenen kurumsal düzenleme geçerli olacak:

I-Avrupa Parlamentosu (AP)

II-AB Komisyonu

III-AB Bakanlar Konseyi

IV-Avrupa Adalet Divanı

V-Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi (AESK) ve Bölgeler Komitesi (BK)

I.         Avrupa Parlamentosu (AP)[3]

1 Mayıs 2004 – 10/13 Haziran 2004 dönemi: 1 Mayıs 2003 tarihinden beri AP’de gözlemci statüsünde çalışmalara katılan 10 yeni ülkenin 162 parlamenteri, 1 Mayıs 2004 – 10/13 Haziran 2004 tarihindeki AP seçimlerine kadar tam oy hakkı olan AP üyeleri olarak görev yapacaklar. Böylece, 1999-2004 dönemi için AB15’ten seçilen ve toplam 626 üyeden oluşan AP’deki parlamenter sayısı, 1 Mayıs 2004 tarihindeki genişlemeyle birlikte 788’e yükseliyor.

10/13 Haziran 2004 – 2009 dönemi: AB kurumlarını genişlemeye hazırlamak amacıyla AB15 tarafından imzalanan Nice Antlaşması, Haziran ayındaki AP seçimlerini takiben oluşacak yeni AP için şu değişiklikleri öngörüyor:

AP en çok 732 parlamenterden oluşacak;

2004-2009 döneminde, önceki dönemde toplam 626 olan AB15’in parlamenter sayısı 535’e düşürülecek; yeni üye ülkelere ayrılacak parlamenter sayısı, bu ülkelerin katılım müzakereleri sürecinde belirlenecek.

Haziran 2004 AP seçimlerine kadar

AP içindeki toplam 788 parlamenterlerin politik gruplara göre dağılımı:

* Parlamenter sayısı

** Kaynak:  http://wwwdb.europarl.eu.int/ep5/owa/p_meps2.repartition?ilg=EN&iorig=home

Nice Antlaşması’nda öngörülen değişikliklere göre

AP 2004-2009 döneminde üye ülkelerin sahip oldukları parlamenter sayıları:

* Nice Antlaşması ile öngörülen sayı; http://europa.eu.int/scadplus/nice_treaty/bodies_en.htm#PARLIAMENT

** Adanın birleşik olarak AB üyesi olması durumunda Kıbrıs için ayrılan toplam 6 parlamenterin 4’ü Kıbrıs Rum, 2’si Kıbrıs Türk tarafına ayrılmıştı. Sadece Rum kesiminin üyeliği ile Kıbrıs’a ayrılan toplam 6 sandalyede de Kıbrıslı Rum parlamenterler oturmakta.

*** 2007 tarihinde Bulgaristan ve Romanya planlandığı gibi AB üyesi olurlarsa 2007-2009 döneminde AP’de Bulgaristan 18, Romanya ise 36 parlamentere sahip olacak.  http://www.europa.eu.int/institutions/parliament/index_en.htm

II.        AB Komisyonu[4]

1 Mayıs 2004 – 31 Ekim 2004 dönemi: 1 Mayıs ile 31 Ekim 2004 arasında belirlenen geçiş sürecinde AB Komisyon’undaki Komiser sayısı 30 olacak. AB15’ten 10 üye ülkenin birer, diğer 5 büyük üye ülkenin[5] ise ikişer komiser bulundurduğu ve toplam 20 komiserden oluşan AB Komisyonu’nda, bu geçiş süresi boyunca yeni üye 10 ülkeden atanan 10 komiser daha görev yapacak. Ancak bu 10 yeni komiserin kendi portföyleri olmayacak ve diğer komiserlere bağlı olarak çalışacaklar; ancak tam oy hakkına sahip olacaklar.

31 Ekim 2004 -: 1 Kasım 2004 tarihinden itibaren komiser sayısı her ülkeye bir üye düşecek şekilde 25’e inecek. 1 Kasım 2004 tarihinden itibaren AB Komisyon’unda Nice Antlaşması uyarınca, halen ikişer komiser bulunduran ülkeler birer komiser bulundurabilecekler. AB25’in daha da genişlemesi durumunda ise yeni üye ülke sayısına paralel olarak komiser sayısı artmayacak, 25 komiser sayısı sabit tutulacak. Bu durumda ise ülke sayısından daha az sayıda komiser AB Komisyonu’nda yer alacak; üye ülkelerin komiserleri dönüşümlü sıra ile görev yapacaklar.

Yeni 10 üye ülkeden atanan komiserler,

sorumlu oldukları konular ve bağlı oldukları komiserler:

Kaynak: http://www.euractiv.com/cgi-bin/cgint.exe/1047835-890?204&OIDN=500758&-tt=a9

III.      AB Bakanlar Konseyi[6]

AB Bakanlar Konseyi, dış politika, vergi, göç gibi hassas konularda her üye ülkenin veto hakkına sahip olduğu, oy birliği mekanizması ile karar alırken; çoğu konuda ise nitelikli çoğunluk oyu ile karar almaktadır. Üye ülkelerin büyüklüklerine göre farklı oy hakkına sahip oldukları Konsey’de, 1 Mayıs 2004 tarihine kadar olan dönemde, nitelikli çoğunluk oyu ile karar alabilmek için toplam 87 oy sayısı üzerinden en az 62 oya ulaşmak gerekliydi. Ancak genişleme ile birlikte Konsey’de temsil edilen ülke sayısı 15’ten 25’e çıkınca bu mekanizma da değişmek zorunda kaldı. 1 Mayıs 2004 ile 1 Kasım 2004 tarihleri arasında eski sistemde toplam 87 oy üzerinden 62 oyla karar alınırken, 1 Kasım’a kadar olan geçiş sürecinde toplam 124 oydan 88 oy nitelikli çoğunluk için yeterli olacak. Bu geçiş döneminin ardından, 1 Kasım 2004 tarihinden itibaren ise, oy toplamı 321’e yükselirken; bir kararın alınabilmesi için gereken oy sayısı ise 232 olacak ve bu oyun AB toplam nüfusunun %62’sini temsil etmesi şartı aranacak.[7]

AB Bakanlar Konseyi ve üye ülkelerin sahip oldukları oy sayısı:

* Nice Antlaşması uyarınca Romanya’ya 14, Bulgaristan’a ise 10 oy hakkı tanınmakta. Bu durumda Konsey’deki toplam oy sayısı 345 olurken bir kararın alınabilmesi için gereken oy sayısı ise 255 olarak belirleniyor.

IV.       Avrupa Adalet Divanı[8]

Genişleme öncesi 15 üye ülkeden 15 yargıcın bulunduğu mahkeme, AB25 için 10 yeni yargıç ile toplam 25 yargıçtan oluşacak.

V.        Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi (AESK)[9] ve Bölgeler Komitesi (BK)[10]

Üye ülkelerin nüfus oranlarına göre temsil edildiği ve AB içi karar alma sürecinde danışma organı olarak görev yapan Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ile Bölgeler Komitesi için Nice Antlaşması ülkelerin genişleme sonrası sahip olabileceği üye sayıları ve bu sayının ülkelere göre dağılımını aynı şekilde düzenlemiştir. Bu düzenlemeye göre,  genişleme ile birlikte AESK ve BK’daki üye sayısı en fazla 350 olarak belirlenmiş; ancak AB15’in Komitelerde bulundurdukları üye sayılarında bir azalma öngörülmemiştir.

Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi ve Bölgeler Komitesi’nde

ülkelerin bulundurdukları üye sayıları:

* Nice Antlaşması Bulgaristan’a 12, Romanya’ya ise 15 tane üye bulundurma hakkı vermiştir. Bu ülkelerin birliğe katılmasını takiben AESK ve BK’nın üye sayıları toplam 344 olacaktır.

** Kaynak: http://europa.eu.int/scadplus/nice_treaty/bodies_en.htm#REGIONS

[1] Nice Antlaşması için: http://europa.eu.int/comm/nice_treaty/index_en.htm

[2] 15 üye ülke ve 13 aday ülke hükümet temsilcileri, Ulusal Parlamentolar ve Avrupa Parlamentosu temsilcileri, AB Komisyonu temsilcileri, Bölgeler Komitesi ve Avrupa Ekonomik ve Sosyal Konseyi’nden 13 temsilci, AB Sosyal Partnerleri (UNICE -Avrupa Sanayi ve İşveren Konfederasyonları Birliği, ETUC-Avrupa Sendikalar Konfederasyonu ve CEEP-Kamu Katılımlı İşletmeler Komitesi) temsilcileri ve AB Ombudsmanı

[3] http://www.europarl.eu.int/

[4] http://www.europa.eu.int/comm/index_en.htm

[5] AB Komisyonu’nda ikişer komiser bulunduran 5 büyük AB üye ülkesi: Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, İspanya

[6] http://ue.eu.int/showPage.ASP?lang=en

[7] http://europa.eu.int/scadplus/nice_treaty/council_en.htm

[8] http://curia.eu.int/en/transitpage.htm

[9] http://www.esc.eu.int/pages/en/home.asp

[10] http://www.cor.eu.int/en/index.html